Różnorodność biologiczna to nasze bogactwo, o które powinniśmy szczególnie dbać i je chronić. Utrata różnorodności biologicznej jest, obok zmian klimatu, najważniejszym zjawiskiem, które musimy powstrzymać. Ważnym zadaniem jest właśnie ochrona bioróżnorodności, którą uznaje się za fundament życia. Jej ochrona niezbędna jest zarówno dla ludzi, ale też dla ochrony środowiska i klimatu. Bioróżnorodność zapewnia ludziom żywność, wodę pitną i czyste powietrze oraz odgrywa ważną rolę w utrzymywaniu równowagi w przyrodzie. Pomaga przeciwdziałać zmianie klimatu i zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych. Ponadto utrata różnorodności biologicznej zagraża naszym systemom żywnościowym, narażając nasze bezpieczeństwo żywnościowe i odżywianie na ryzyko. Utrzymanie wysokiej bioróżnorodności to nie tylko potrzeba, ale konieczność. Pragnąc rozwiązać problemy środowiskowe musimy stosować działania chroniące życie na wszystkich szczeblach organizacji. Większość dziedzin światowej gospodarki, takich jak rolnictwo, hodowla, medycyna, przemysł opartych jest na zasobach naturalnych. Tak więc odbudowa potencjału przyrodniczego to działanie potrzebne i konieczne dla zachowania bioróżnorodności i ochrony środowiska. Niezwykle ważna jest więc edukacja społeczeństwa, które poprzez swoje codzienne działania ma realny wpływ na otaczające nas środowisko.
Ochrona czynna z definicji ma na celu utrzymanie określonego stanu ekosystemu wymaganego ze względu na obecność rzadkich gatunków roślin lub zwierząt będących celem ochrony w danym miejscu. Zachowanie wartości przyrodniczych wielu obszarów chronionych nie byłoby możliwe bez podejmowania działań z zakresu czynnej ochrony przyrody. Ukierunkowane zabiegi ochronne przyczyniają się do utrzymania lub przywrócenia właściwego stanu tych obszarów. W ślad za tym należy podkreślić, jak niezwykle istotna jest edukacja społeczeństwa. W odpowiedzi na powyższe Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie zorganizował konferencję i 8 warsztatów przyrodniczych o tematyce związanej z ochroną przyrody na obszarach wiejskich.
Podczas konferencji mieliśmy możliwość wysłuchać wykładów dotyczących: definicji bioróżnorodności według Konwencji o różnorodności biologicznej, kolejno omówiono zasoby obszarów wiejskich, cele i formy ochrony przyrody w Polsce. Przedstawiono również pozostałe metody ochrony – in situ i ex situ. W dalszej części prelegenci podkreślali istotę różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich podając przykłady elementów krajobrazu przyrodniczego. Podkreślano funkcję alei w krajobrazie i znaczeniu zadrzewień, miedz i śródpolnych zbiorników wodnych. Podczas wystąpień prelegentów mogliśmy również usłyszeć o zmianach w liczebności różnych gatunków zwierząt. Ekosystemy bardzo bogate w gatunki, które niszczone są na wielkich obszarach, mają nieodwracalne skutki. Ważnym zagadnieniem w trakcie konferencji była rola zapylaczy w przyrodzie i przykłady praktyk przyczyniających się do ochrony gatunków zapylających.
Natomiast podczas zorganizowanych warsztatów przyrodniczych uczestnicy dowiedzieli jak duże znaczenie w naszym życiu odgrywa różnorodność biologiczna. Wykładowca przedstawił do jak wielkich zmian w populacji wybranych gatunków roślin i zwierząt doprowadziło uproszczenie krajobrazu oraz intensyfikacja produkcji rolnej. Znikają ostoje przyrody, środowiska marginalne (zakrzaczenia, zadrzewienia, mokradła), które są miejscem życia naszych sprzymierzeńców. Jednym z wielkich zagrożeń dla przyrody są gatunki inwazyjne, czyli takie gatunki, które wskutek działalności człowieka zostały wprowadzone poza obszar swojego naturalnego występowania. Niosą one duże ryzyko zaburzeń w funkcjonowaniu lokalnych, ewolucyjnie ustabilizowanych biocenozach, ponieważ zdolne są w krótkim czasie zdominować rodzime populacje, a nawet całe ekosystemy. Gatunki inwazyjne konkurują z rodzimymi o pożywienie i siedliska, a także tworzą hybrydy z gatunkami rodzimymi. Mogą być przyczyną bezpośredniej toksyczności, być rezerwuarem pasożytów i nosicielami patogenów. Wypierają rodzime gatunki i zubażają pulę genową środowiska przyrodniczego.
Jeśli nie zatrzymamy szalonego tempa spadku bioróżnorodności czeka nas katastrofa ekologiczna. Nasze nieograniczone potrzeby, ciągły pęd po wyższe plony, ekstremalny konsumpcjonizm powoduje wymieranie kolejnych gatunków. W ten sposób ograniczamy sobie możliwość korzystania z usług ekosystemowych, które są podstawą naszego przeżycia i dobrobytu.
Wydarzenia te były odpowiedzią na zapotrzebowanie edukacyjne wśród mieszkańców obszarów wiejskich. Istnieje potrzeba ciągłego podejmowania działań w kierunku odbudowy zasobów przyrodniczych. Nieodzowny jest przy tym aktywny udział i zaangażowanie społeczeństwa. Trzeba bowiem zaznaczyć, iż zmiany w przepisach prawa, jak i nowe realia klimatyczne konsekwentnie wymuszają byśmy poszerzali swoją wiedzę i zapoznawali się z aktualnymi sposobami na zatrzymanie i odwrócenie procesu utraty bioróżnorodności, wzmacnianie usług ekosystemowych oraz ochrona siedlisk i krajobrazów.
Opracowanie i zdjęcie: Joanna Szczęsna-Kulewska, KPDOR
Materiał dofinansowany ze środków UE w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027.
Materiał opracowany przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa rolniczego w Minikowie, w ramach operacji pn. „Ochrona zasobów przyrodniczych na obszarach wiejskich” wpisanej do Planu operacyjnego KSOW+ na rok 2025. Instytucja Zarządzająca Planem Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
